آدمی و دعا و نیایش

بسم الله الرحمن الرحیم

نیاز به دعا و نیایش، ریشه در عمق وجود آدمی دارد و از همان روز که گل آدم بسرشتند و به پیمانه زدند، این نیاز را در نهاد و فطرت او بر جای گذاشتند و از همین روست که در درازای تاریخ – از آدم ابوالبشر تا انسان متجدد امروز- و در پهنه جغرافیا –ازدورافتاده ترین قبایل، تا جوامع مدرن و صنعتی- بازار دعا و نیایش همواره گرم و پررونق بوده است و انسانها، از هر قوم و قبیله ای که بوده اند و در هرکجای تاریخ که می زیسته اند، به اشکال گوناگون، آیین دعا و نیایش برپا می کرده اند و حوائج خویش را از معبود خود می طبیدند.

و این گواه فطری بودن دین است و دلیل بی اثر بودن تمام حرکت ها و تلاش هایی که در طی اعصار بدخواهان و ملحدان، در مقابل دین و برای از بین بردن آن به کار برده اند.
در تمام ادیان (چه ادیان آسمانی و چه غیر آن) دعا و نیایش جایگاهی کلیدی دارد، هیچ دین و کیشی نیست که ادعیه و مناجات خاص خود را به پیروانش توصیه نکند. دین اسلام نیز از این قاعده مستثنا نیست، در فرهنگ اسلامی و بالاخصّ شیعی، دعا ویژگی دو چندانی یافته است؛ توصیه های اکید اهل بیت عصمت و طهارت به دعا و نیایش به درگاه پروردگار متعال، در کنار انبوه دعاهایی که برای زمانی خاص یا مکانی خاص یا برای هر زمان و مکانی از ناحیه آنان به تعلیم شیعیان رسیده است، گویای این جایگاه ویژه است. ادعیه ای که از ناحیه آن ذوات مقدس در دست است، تقریبا تمام حرکات و سکنات حیات انسان را پوشش می دهد: از سحر، از لحظه برخواستن از خواب، تا شام، تا لحظه به خواب رفتن؛ از مساجد و مشاهد مشرّفه که برترین مکانهاست، تا حمام و بیت الخلا، برای تمام این ها دعا و آیین و آداب رسیده است.
در کنار تمام مناسک عبادی اسلام – از وضو و نماز که روزمرّه، بارها تکرار می شود تا حجّ و جهاد- دعا های واجب و مستحب رسیده است.
و البته این برای آن است که می بایست تمام حالات و لحظات حیات آدمی، رنگ الهی گیرد و صورت خدایی یابد، تا انسان به آن مرتبه بلند عبودیت، که غایت خلقت اوست نیل یابد (ما خَلقتُ الإنسَ و الجِنَّ إلا لِیَعبُدون ِ) و از اینجاست که نقش رفیع دعا و نیایش در شکل گیری شاکله و شخصیت «انسان کامل»، از نگاه فرهنگ اسلامی روشن می گردد و سهم بالایی که اسلام برای دعا در تربیت و تعالی روح آدمی قائل است، به وضوح آشکار می شود.
در متون دینی آثار و برکات بسیاری برای دعاهای منقوله بیان شده است که طیف گسترده ای از جوانب حیات انسانی را در بر می گیرد؛ علاوه بر اُجور اخروی و پاداش های فرادنیایی، دعا می تواند تأثیرات مثبتی در بعد روانی و رفع ناملایمات و نگرانی ها، و همچنین در بعد اجتماعی و سیاسی و حتی بعد اقتصادی و وسعت رزق و معاش انسان داشته باشد. واین وعده الهی است که از پس هر دعایی، استجابتی است: اُدعُونِی اَستَجِب لَکُم . و این استجابت، هرچند که گاه به تأخیر می افتد و گاه بر حسب مصلحت، به شکل های دیگری در زندگی انسان نمود می یابد، حتمی است و تخلّف ندارد.
این سطور به درخواست برادر ارجمند، جناب آقای محسن عسگریان نگاشته شد، امید است خوانندگان را مفید افتد.

والسلام

سید محمد صادق علم الهدی
26 اسفند 1285